Türkiye’nin Sürdürülebilir Turizm gündemi son hızıyla umut verici haberlerle bizi sevindirmeye devam ediyor! Anadolu ajansının haberine göre Küresel Sürdürülebilirlik Konseyi temsilcisi Dr. Mihee Kang (Kendisi GSTC denetçi kursunda eğitim almış hepimizin hocasıdır) İzmir’in Ödemiş ilçesine bağlı Birgi Mahallesi’nin korunmuş mimari yapılarının kendisini inanılmaz derecede etkilediğini söylemiş. Mimari dokusunu asırlarca koruyan mahalle için, sürdürülebilir destinasyon belgesi için değerlendirme çalışmalarının başlayacağı bilgisi verilmiş.

Bu güzel haberi veren GSTC direktörü Dr. Kang aynı zamanda sürdürülebilir turizmde Türkiye’nin inanılmaz bir başarı kaydettiğini ifade etmiş.

Kültür ve Turizm Bakanlığı 25 Temmuz 2024 tarihinde bir genelge ile (2024/5) Türkiye Sürdürülebilir Turizm Programı 2. Aşama Belgesini almaları için son tarih 31.12.2025 olarak belirlendiğini duyurdu.

Bu ne anlama geliyor; Türkiye genelinde 24531 (Haziran 2024 verisidir) adet konaklama tesisinden halihazırda 1. Aşama belgesini alan yaklaşık 17000 konaklama işletmesi, 2025 yılı sonuna kadar 2. Aşama belgesini almak zorunda kalacak.

Sürdürülebilir turizm sertifikası, Küresel Sürdürülebilir Turizm konseyinin yayınlamış olduğu toplam 42 kritere göre verilmekte. Bu sertifikasyon Türk konaklama tesisleri için yumuşak geçiş amacıyla 3 aşamaya bölünmüştü. 1. Aşamada 14 kriter, 2.Aşamada 15 Kriter, 3. Aşamada 13 kriter olarak sertifika almadan önce Turizm geliştirme Ajansı (TGA) tarafından kriterlere uyum doğrulaması yapılarak belgelendiriliyor.

1.Aşama Sürdürülebilir Turizm Belgesinin alınması konaklama tesisleri için biraz ani olmakla beraber, Sürdürülebilir Turizmin beklentileri, genellikle denetim süreçlerinde işletmeler tarafından daha fazla idrak edildi.

1. Aşama belgelendirme sürecinde oteller denetime hazır olmak için neler yapmalıydı bir hatırlayalım:

• Büyüklük ve kapsamlarına uygun bir yönetim sistemi oluşturmaları gerekliydi. Bu yönetim sistemleri çevresel, sosyal, kültürel, ekonomik, kalite, insan hakları, sağlık, güvenlik, sürdürülebilir risk analizi ve yönetimi konularını ele alan ve sürekli iyileştirmeye dayanan uzun vadeli bir politika ve talimatlar bütünüydü. İşletmelere “Planla, uygula, kontrol et, Önlem al” döngüsü için yönetim sitemlerini uygulamalarını tavsiye ettik.
• Bir konaklama işletmesinin tabii olduğu tüm yasaların takip edilmesi, yasalara uygun faaliyet gösterip göstermedikleri kontrol ettik. Hatta bu vesile ile büyüklü küçüklü tüm işletmeler istisnasız “Sıfır Atık Belgesi” ve “MSF & MÜZFED” müzik lisanslarını, ISG Risk Analizi ve Acil Durum Eylem Planı almış olduklarından emin olduk.
• Sürdürülebilir Turizm faaliyetlerini icra ederken yönetim sisteminin geliştirmek için personelinin desteğini almış olduğuna, eğitimler ile sürdürülebilirlik faaliyetlerin bir parçası haline getirmelerini sorguladık.
• Konaklama işletmelerinde misafir şikayetlerinin ne kadar önemsendiğini ve ilgili düzeltmelerin yapılıp yapılmadığını kontrol ettik.
• İşletmelerin “Herkes için erişim” (engellilere uygunluk) uygulamalarını bakanlık tarafından belirlenen nitelikler yönetmeliğine uygun olarak yürütüldüğünü kontrol ettik.
• İşletmelerin satın aldığı ürünlerde yerel bölgesel tedarikçilere öncelik vermesini, satın alınan ürünlerde çevreye duyarlı materyaller tercih edilmesini ve daha az atık çıkartmaya yönelik satın almaların yapılmasını kontrol ettik.
• İşletmelerin; yerel bölgesel kültürel mirası misafirlerine tanıtmak için sarfettikleri çabayı sorguladık.
• Enerji ve Su tasarrufu yapmak için gerekli mekanizmaları oluşturduklarını, tüketimlerini izleyerek kayıt altına aldıklarını, somut hedefler ile tasarrufu yönettiklerini doğruladık
• Atık su kalitesini takip ettiklerinden, atık su yüzünden çevreye bir zarar vermediklerinden emin olduk
• Tüm atıklarını çeşitlerine göre izleyerek kayıt altına aldıklarını, atıklar nedeniyle çevrede olumsuz bir etki yaratmadıklarını, atıkları bertaraf ederken yasalara uyduklarını sorguladık.
• Atıklarını bertaraf edilmesi için yetkili firmalara teslim ettiklerini kanıtları ile doğruladık
• Bütün bu faaliyetlerini şeffaf olarak raporlamalarını ve dünya ile paylaşmalarını istedik…

Çoğu bilinçli işletmenin, aslında dolaylı olarak uyguladığı faaliyetler olsa da bunların bir sistematiğe dönüştürülmesi, öncesinde kapsamlı bir hazırlık aşaması gerektirdi. Bu arada 5 odası ile Karı-Koca tarafından işletilen bir aile pansiyonu da 400 odalı yüzlerce personeli olan bir işletmede aynı kriterlere göre doğrulanarak belgelendirildi.

İşletmeler, başladıkları noktaya göre gelişme, ilerleme kaydetmesi beklentisi ile her yıl tekrar denetlenecek. Nasıl bir gelişmeden bahsediyoruz, hadi bir örnek verelim:

• İşletme tekrarlayan misafir şikayetleri ile doğu cephesindeki odalarından aşırı sıcak şikâyeti alıyor, klimaların tam kapasitede çalışmasına rağmen yetersiz iklimlendirme sorunu ile karşı karşıya kalmış. Bu şikayetleri bertaraf etmek için, doğu cephesindeki odalarına yansıtıcı cam filmi uygulayarak oda sıcaklığını 5-8 derece düşürmeyi başarmış. Bu sayede elektrik tasarrufu net olarak tüketimlerine yansıdığı gibi müşteri memnuniyeti oranını arttırmış.

Bu örnek tekrar denetim geçiren bir konaklama işletmesinde sürdürülebilirlik bilinci ile faaliyetlerini devam ettirdiği için takdir edilecektir.

Evet, konaklama işletmelerinin 2025 yılında 1. Aşamada değerlendirildikleri 14 kriteri sürdürdükleri ve geliştirdikleri tekrar sorgulanacak ve üzerine 15 kriter daha ilave olarak toplam 29 kriter için değerlendirme geçirecekler.

2.Aşama kriterleri neler?

Sürdürülebilir Turizm faaliyetlerinizi içinde bulunduğunuz dönemden ziyade bir önceki dönemdeki faaliyetlerinize göre raporlayarak tetkik geçirirsiniz. Bunun nedeni ise beklenen faaliyetlerin çoğu günlük tamamlanabilecek faaliyetler olmadığı gibi zamana yayılan aksiyonlar ile bütünlük ve anlam kazanacak faaliyetlerdir.

İşte bu da 2025 de yürürlüğe girecek olan 2.Aşama belge denetiminiz için, 2024 yılında hazırlamaya başlamanızı anlamlı hale getiriyor değil mi?

Şimdi, 2. Aşama kriterlerini gözden geçirelim ve bir konaklama işletmesi için hazırlıkların nasıl yapılacağını birlikte idrak edelim:

• Yerel/bölgesel malzemeler kullanarak, mümkünse yerel kültürün yansıtıldığı el sanatlarının da kullanıldığı bir tasarıma sahip olmanız beklenir. Varsa bahçe düzenlemenizde endemik, az su gerektiren, istilacı türlerden arındırılmış bir peyzaj kullanmalısınız!
• Bölgenizdeki turizmle ilgili planlama ve yönetim toplantılarına ve faaliyetlerine katılıyor musunuz? STK’lar tarafından yürütülen bu faaliyetlere üyeliğinizi ve katılımınızı belgelemelisiniz! Eğer bölgenizde bu tür faaliyetler yetersizse bir an önce organize olmanın tam zamanı.
• Şüphesiz işletmeniz bulunduğu bölgedeki halka gelirlerinin bir bölümü ile destek olmayı görev edinmiştir. Bölge halkının menfaati için yapılan ayni, maddi, ya da eğitim & kültür tabanlı her türlü faaliyetinizi raporlayarak sunacaksınız. Çalışanlarınızın hatırı sayılır bir bölümünün yerel halktan olması takdir edilecek. Ayrıca, halkın işletmenizin faaliyetleri nedeniyle halka ait herhangi bir hakkı kısıtlamadığını da doğrulamanız gerekiyor. Örneğin; halkın plajı kullanması için geçişini engellememek gibi…
• İşletmenizin varlığı ile yerel halkın yaşam şartlarını değiştirmiş olabilir misiniz? Lojman vermediğiniz için kiralar artmış mı? İşletmenizin kapasitesi nedeniyle su yetersizliği baş göstermiş mi? Bölgede bir trafik ya da park yeri krizine neden oluyor musunuz? Peki bu tür sorunlar için ne yapmayı planladınız?
• Bu kez çalışanlarınız ile rastgele mülakatlar yapılacağını unutmayın, saygın, adil, bir çalışma ortamı sunduğunuz, insani şartlarda çalışıldığı ve geçinmelerine yeterli ücret ödendiği sorgulanacak. Cins, din, dil, memleket gibi unsurlara bakılmaksızın fırsat eşitliği verilmesi önemli bir kriter.
• İşletmeniz etrafındaki kültürel mirastan haberdar mısınız? İlk iş bunları listeleyin ve korumak geliştirmek için neler yapabileceğinize bir bakın. İşletmenizden bu faaliyetlerinizi kanıtlamanız istenecek.
• Artık yeni bir gündeminiz var “Karbon Ayak İzi” evet işletmeniz tarafından direk ürettiğiniz karbon ayak izini hesaplamak ve takip etmekle yükümlüsünüz! Merak etmeyin kendi başınıza yapabileceğiniz bir etkinlik, kompleks olduğunu öne sürenlere çabuk kanmayın!
• Karbon ayak izinin önemli bir kısmı taşımacılık yoluyla üretiliyor. Tedarikçilerinizin teslimat sıklığından tutunda, personel servislerinin planlaması, müşterilerinizi toplu taşımaya yönlendirmeye kadar birçok konuda kanıt sunmanız bekleniyor!
• Tehlikeli atıkları nasıl yönettiğiniz değerlendirilecek. Depolamanız, taşımanız, atıkları nasıl bertaraf ettiğiniz önemli.
• Kirlilik denince pek çoğu katı atık kirliliğini hatırlar. Sürdürülebilir turizm, gürültü, ışık, erozyon, ozon tabakasını incelten maddeler ile hava, su ve toprak kirleticilerden kaynaklanan kirliliğe sebep olup olmadığınızı sorgulayacak. Kontrolünüz dışında bu kirliliklerin ortaya çıkmaması için aldığınız önlemleri kanıtlamanız istenecek.
• Biyolojik çeşitliliği korumak söz konusu olduğunda bilinçli misiniz? Doğal ekosistemleri etkileyecek bir faaliyetiniz var mı? Bu konuyla ilgili yerel STK’ları ile iş birliğiniz var mı? Kanıtlamanız gereken bir hayli konu var.
• Doğal yaşam alanlarını ziyaret edecekler için bir yönerge oluşturmanız ve eğitim yoluyla bunu aktarmanız bekleniyor. Ayrıca tesisiniz kırsal bölge yakınlarında ise yaban hayatı ile etkileşime girilmesi muhtemel bölgeler için uyarılarınız bulunmalı…

Açıkça sorumluluklar bir önceki aşamaya göre artıyor. Çok çalışanı olan işletmelerde bu sorumlulukları yerine getirmek, sık sık yapılacak koordinasyon ve değerlendirme mütalaaları ile şekillenecektir. Yönetimin gözden geçirilmesi (YGG) toplantılarının, yönetim sistemlerinde önemli bir aşama belirleyici olduğunu unutmamak gerekir.

“Sürdürülebilir Turizm” uygunluğu, bir külfet ya da ilave maliyet yaratan bir faaliyetler bütünü değildir. Bilakis, operasyonlarınızı optimize etmek, tasarrufa yönlendirmek, kuruluşunuzu kalıcı kılmak adına menfaatlerinizi koruyan bir sistemdir.

Bir kuruluşta, Sürdürülebilir turizm unsurlarına sahip çıkılan seviyenin, işletme ortaklarından başlayarak, üst düzey yöneticiler ile devam etmesi sistemin başarılı olmasını etkileyen en önemli faktördür.

Sürdürülebilir günler dileriz.